Jak poprawić jakość powietrza w gminie?
Odpowiedź na to pytanie, niestety, nie jest prosta. Wszyscy chcielibyśmy żyć w świecie bez smogu i oddychać powietrzem niezanieczyszczonym żadnymi pyłami. Prawo umożliwia samorządom działania zmierzające do ograniczenia zjawiska emisji. Kompetencje w tym zakresie dość jasno przedstawia nowelizacja Prawa ochrony środowiska, czyli tzw. ustawa antysmogowa.
Pierwsza z możliwości dotyczy przede wszystkim samorządów wojewódzkich. Mogą one podejmować tzw. uchwały antysmogowe, wprowadzające ograniczenia lub nawet zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Uchwałę taką podjął również Sejmik Województwa Mazowieckiego a obowiązuje ona już od 11 listopada 2017 r. Zgodnie z tym dokumentem do końca 2022 r. konieczna jest wymiana pieców niespełniających wymagań ekoprojektu, czyli bezklasowych (tzw. „kopciuchów”). W 2020 r. w gminie przeprowadzono inwentaryzację źródeł ciepła, która wykazała, że na terenie Ziemi Mszczonowskiej wciąż funkcjonuje 1 837 takich pieców. Dalsze korzystanie z pieca na węgiel lub drewno niespełniającego wymogów dla klas 3, 4 lub 5 według normy PN-EN 303-5:2012 w 2023 r. będzie zagrożone mandatem do 500 zł lub grzywną do 5 000 zł.
Dofinansowanie wymiany starych pieców
Najistotniejszym działaniem, które zgodnie z prawem samorząd gminny może podjąć w celu poprawy jakości powietrza, jest dofinansowywanie wymiany starych pieców. Od 2016 r. mieszkańcy Ziemi Mszczonowskiej mogą ubiegać się o dotację celową w wysokości 50% kosztów (maks. 4 tys. zł) realizacji inwestycji, która dotyczy wymiany pieca węglowego na kocioł gazowy, olejowy lub elektryczny. W 2018 r. katalog urządzeń poszerzono o kocioł c.o. zgazowujący drewno (holzgas) i pompę ciepła, w przypadku której dofinansowanie jest wyższe i wynosi maksymalnie 8 tys. zł.
Mieszkańcy chętnie korzystają z dotacji na modernizacje kotłowni. W 2021 r. na ten cel w budżecie gminy zarezerwowano 70 tys. zł. Z uwagi na duże zainteresowanie (27 złożonych wniosków) kwotę ten dwukrotnie zwiększano. Łącznie w 2021 r. dofinansowania dla mieszkańców wyniosły ok. 260 tys. zł a przekazano je 80 gospodarstwom domowym. Bieżący rok dopiero się rozpoczął, a liczba wniosków o wsparcie modernizacji kotłowni wynosi już 34. Kwota, jaką w budżecie zarezerwowano na dofinansowanie, to 120 tys. zł.
Program Czyste Powietrze
Mszczonowski samorząd pomaga również w pozyskaniu wsparcia z rządowego Programu Czyste Powietrze. W Urzędzie Miejskim funkcjonuje Punkt Informacyjno-Konsultacyjny, w którym oprócz uzyskania niezbędnej wiedzy, można także złożyć wniosek o dofinansowanie, a potem o płatność. W minionym roku z pomocą pracowników ratusza wypełniono 32 wnioski, które zostały przekazane do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Akcje edukacyjno-informacyjne
W trosce o środowisko samorząd może prowadzić również akcje edukacyjno-informacyjne. Miniony rok przyniósł kilka działań właśnie w tym zakresie. Wszyscy sołtysi otrzymali informacje o obowiązkach mieszkańców województwa mazowieckiego związanych z ochroną powietrza, które mieli przekazać członkom swoich społeczności. Przygotowane przez Urząd ulotki były także kolportowane podczas zbiórki odpadów.
Akcja edukacyjna obejmowała również bezpośrednie spotkania przedstawiciela Wydziału Gospodarki Gminnej z mieszkańcami. Pracownik Urzędu Miejskiego podczas spotkań z sołtysami oraz z mieszkańcami Osuchowa, Wręczy i Piekar, przekazywał informacje na temat ochrony powietrza, konieczności wymiany pieców oraz możliwych do pozyskania dofinasowań, a także mówił o obowiązku złożenia deklaracji do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków.
Wiadomości dotyczące ochrony środowiska odnaleźć można również na stronie internetowej gminy Mszczonów. Zamieszczono na niej materiały dotyczące obowiązków mieszkańców w zakresie uchwały antysmogowej woj. mazowieckiego, a także działalności Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego Programu Czyste Powietrze. Do informowania mieszkańców wykorzystywany jest również Gminny System Powiadamiania SMS. W grudniu minionego roku do prawie tysiąca osób została wysłana wiadomość z przypomnieniem o konieczności wymiany pieców bezklasowych do końca 2022 r. i informacją o wsparciu dla osób, które chcą skorzystać z Programu Czyste Powietrze. Informacja o tej samej treści zawarta była w pismach wysłanych do właścicieli nieruchomości 548 (z tego 125 na terenie miasta).
Kontrole pieców
Samorządy mogą walczyć o czyste powietrze także poprzez kontrole pieców, które są prowadzone w oparciu o przepisy ochrony środowiska. W ciągu minionych dwunastu miesięcy pracownicy Urzędu przeprowadzili 38 (28 na terenie wiejskim) kontroli nieruchomości pod kątem sprawdzenia wykorzystywanego źródła ciepła i spalanych paliw. W ich trakcie właściciele nieruchomości informowani są o istniejących na terenie województwa mazowieckiego przepisach uchwały antysmogowej i Programu Ochrony Powietrza, w tym o obowiązkach związanych z wymianą pieców. W trakcie kontroli przekazywane są też materiały promocyjno-informacyjne Programu Czyste Powietrze.
Działania takie nie są, niestety, tak efektywne, jak mogłoby się wydawać, ponieważ bardzo trudno jest udowodnić właścicielowi nieruchomości łamanie przepisów ochrony środowiska. Dodatkowo, pracownicy Urzędu Miejskiego podczas kontroli posiadają uprawnienia prawie takie same, jak straż miejska. Z jednym wyjątkiem. Polskie prawodawstwo nie zezwala im na nakładanie mandatów, co, niestety, wpływa na znacznie mniejszą dotkliwość kontroli dla gospodarstw spalających odpady a urzędnikom uniemożliwia skuteczną walkę ze smogiem.
Urząd Miejski w Mszczonowie